De zon op je dak. Adviezen van Ben van der Woude voor veilige zonnepanelen

Door Ben van der Woude – Senior Desk Underwriter APC

De schaduwzijde van zonnepanelen  

Zonnepanelen horen inmiddels bij het straatbeeld. We willen allemaal groener, onafhankelijker van gas en liefst ook goedkoper uit zijn. En terecht: duurzame energie is een stap vooruit. Maar terwijl iedereen enthousiast panelen laat plaatsen, zien we steeds vaker dat de aandacht voor veiligheid achterblijft.

De energietransitie is mooi, maar ook een bron van nieuwe risico’s. Daken raken overvol, installaties worden steeds zwaarder en complexer en niet elke installateur is een expert. Wat ooit begon als een paar panelen bij de pioniers, is nu een massaproduct zonder echte regulering. Iedereen die een beetje handig is, kan naar de groothandel, een paar panelen kopen en ze zelf aansluiten.

De schaduwzijde van groene energie

Zonnepanelen worden vaak geïnstalleerd onder tijdsdruk of met beperkte kennis. Niet iedereen heeft het budget om de Rolls-Royce onder de installateurs in te huren. Daardoor zien we steeds meer daken waar alles nét past: kabels die te dicht langs hout lopen, omvormers in kleine ruimtes zonder ventilatie of verschillende merken die niet goed op elkaar zijn afgestemd.

Het probleem is dat er in Nederland geen wettelijke standaard is voor particuliere PV-installaties. Geen verplichte certificering, geen installatielicentie. De installateur om de hoek mag zichzelf morgen ‘zonnepanelenexpert’ noemen. Dat betekent dat de kwaliteit enorm verschilt. Sommige installaties zijn keurig aangelegd, andere zijn ronduit risicovol. En dat risico draag je als eigenaar zelf.

Wat is een Scope 12-keuring en waarom is die belangrijk?

De meeste mensen kennen de termen Scope 8 of Scope 10 niet, laat staan Scope 12. Toch is dat laatste cruciaal bij zonnepanelen. Deze keuring is ontwikkeld door SCIOS: een onafhankelijke organisatie die elektrische installaties controleert op veiligheid en brandrisico.

Bij een Scope 12-keuring wordt gekeken naar alle onderdelen van de PV-installatie:

• De elektrische veiligheid (volgens NEN 1010 en NEN 3140);
• De compatibiliteit tussen panelen, omvormers en bekabeling;
• De brandveiligheid van de kabelroutes (worden ze gescheiden geleid?);
• De dakbelasting: kunnen het dak en de constructie het gewicht en de sneeuwlast aan?

Het klinkt technisch, maar in de praktijk is het simpel: deze keuring is een onafhankelijke controle om te kijken of alles klopt. Een Scope 12-certificaat betekent dat je installatie veilig is gebouwd, getest en voldoet aan de normen.

Wanneer heb je zo’n keuring nodig?

Tot een paar jaar geleden hield men als vuistregel aan: vanaf 50 panelen is een Scope 12-keuring verplicht. Dat had vooral te maken met de omvang van de installatie. Bij meer panelen neemt de kans op oververhitting en brand toe, zeker met meerdere omvormers.

Maar de techniek staat niet stil. Panelen zijn krachtiger geworden en leveren veel meer vermogen per stuk. Waar vroeger 50 panelen nodig waren voor een bepaald vermogen, heb je er nu nog maar 30 nodig om hetzelfde te bereiken.

Daarom stappen verzekeraars zoals Hiscox langzaam af van het tellen van panelen en kijken ze naar vermogen in kilowattpiek (kWp). Dat is logischer, want het brandrisico hangt niet af van het aantal panelen, maar van de totale elektrische belasting.

In de praktijk betekent dit dat je bij grofweg 25 à 30 panelen serieus moet nadenken over een Scope 12-keuring. Zeker als je dakinstallatie commercieel wordt gebruikt of wordt gecombineerd met andere elektrische systemen, zoals laadpalen of warmtepompen.

Dakbelasting en brandveiligheid

Veel mensen onderschatten de fysieke impact van zonnepanelen. Een gemiddeld systeem van 30 panelen weegt al snel meer dan 700 kilo, exclusief de montagerails. Voeg daar winddruk, sneeuwlast en thermische werking aan toe en je begrijpt waarom constructieve berekeningen belangrijk zijn.

Een te zwaar dak kan doorbuigen, waardoor water blijft staan of isolatie verschuift. Dat kan leiden tot lekkage of zelfs instortingsgevaar. Daarom hoort elke installateur vooraf een dakbelastingberekening te maken.  

Ook de bekabeling is kritisch. Kabels die over houten dakdelen lopen, kunnen warm worden. En als de plus- en minkabels te dicht bij elkaar liggen, ontstaat warmteophoping. Het is een kleine oorzaak, maar het kan leiden tot brand.

Oververhitting: de vergeten vijand

Veel mensen denken dat meer zon altijd beter is. Maar zonnepanelen leveren het hoogste rendement bij koele omstandigheden. Zodra de buitentemperatuur stijgt, daalt de efficiëntie. 
Rond het middaguur, als de zon het felst is, wordt de installatie het warmst. En juist dan neemt de opbrengst af. De panelen werken dus beter in de koele ochtend- en avondzon.

Die warmte is niet alleen een rendementsprobleem, maar ook een veiligheidsrisico. Slecht geventileerde omvormers kunnen oververhit raken, zeker als ze op zolder of in een kast staan. Plaats ze daarom op een goed geventileerde plek, uit direct zonlicht en houd voldoende ruimte vrij voor warmteafvoer.

Doe-het-zelf is niet zonder risico

Het klinkt aantrekkelijk: zelf panelen kopen bij de groothandel en installeren met wat online advies. Maar elektriciteit is genadeloos. Een verkeerd aangesloten omvormer, te dunne kabels of een verkeerde aarding kunnen brand veroorzaken. Soms pas maanden later.  

Laat je daarom niet verleiden tot “zelf doen”. Wat vandaag een besparing lijkt, kan morgen een kostbare schadepost worden.

Wat je wél kunt doen

Als je zonnepanelen overweegt of al hebt, neem dan een paar eenvoudige voorzorgsmaatregelen:

Voor aanschaf:

• Kies een installateur met aantoonbare ervaring en certificering.
• Vraag vooraf om een constructieberekening van je dak.
• Controleer of panelen, bekabeling en omvormers van hetzelfde merk of compatibel zijn. 
   

Na installatie:

• Laat een onafhankelijke Scope 12-keuring uitvoeren.
• Vraag om een rapport en bewaar dat bij je verzekeringsdocumenten.
• Laat jaarlijks een visuele controle uitvoeren: losse kabels, verkleuring, scheurtjes. 
   

Controleer via monitoring of de opbrengst stabiel blijft: afwijkingen kunnen op problemen wijzen. 
 

Verzekering:

• Meld de installatie altijd bij ons.
• Controleer of brand- of constructieschade door zonnepanelen is meeverzekerd.
• Overweeg een onderhoudscontract met de installateur: dat voorkomt discussie bij schade. 
   

De moraal van het verhaal

Zonnepanelen zijn een slimme investering. Voor je energierekening én het klimaat. Maar elke installatie is ook een elektrisch systeem met reëel brand- en constructierisico. Wie zijn installatie laat keuren, onderhoudt en documenteert, beschermt niet alleen zijn huis, maar ook zijn investering.